Była to prawdziwa "Rzeczpospolita Partyzancka" ( co potwierdzali również Niemcy ). Wysoko położone osiedla i zwarte, duże kompleksy leśne stanowiły raj dla "chłopców z lasu". Konspiracja tu rozpoczyna się już w paździermiku 1939 r., a to ze względu na konieczność ukrywania ludzi chcących przejśc przez Węgry do Francji. Kieruje tym z upoważnienia Organizacji Orła Białego Henryk Radosiński ( punkt przerzutowy na Turbaczu ), który później stworzył pierwsze grupy ZWZ. Również w 1939 r. zaczyna się powstawanie oddziałów złożonych z żołnierzy września w lasach Lubania ( m.in. grupa plut. Teofila Zubka ). Po pewnym czasie zostaje wciągnięta do konspiracji rodzina Durkalców ( Ernest i Helena, ps. "Sław" i "Sława" ), prowadząca miejscowe schronisko. Od tego czasu jest ono bazą partyzantów ( wigilię 1943 r. spędza tu m.in. oddział "Zawiszy" ).
W 1940 r. mają miejsce spotkania Komendanta Obwodu AK Nowy Sącz kpt. Wacława Szyćko "Wiktora" z komendantami placówek w Mszanie Dolnej ( ppor. Jan Stachura "Adam" ) i Kamienicy ( por. Wacław Szczypka "Lech" ). Wtedy też zaczynają się tworzyć grupy konspiracyjne w Ochotnicy, zwanej z czasem "Wolną Republiką Partyzancką". Do 1941 r. działa w Nowym Targu inspektorat ZWZ. W tym samym czasie w wioskach położonych u południowych podnóży pasma i na całym Podhalu działa "Konfederacja Tatrzańska", rozbita z początkiem 1942 r.
W celu rozpracowania rozpoczynających działalność w Gorcach grup AK Niemcy wysyłają tu dwóch swych agentów - Benala i Kruszewskiego. Po zdemaskowaniu zostają oni rozstrzelani przez oddział Józefa Kurasia "Orła" na Polanie Gabrowej. Sterroryzowany mieszkaniec Waksmundu, Jan Czubiak, wskazał na Kurasia jako na wykonawcę wyroku na agentach. W akcie zemsty 29.06.1943. oddział Niemców morduje rodzinę "Orła" i pali jego gospodarstwo. 17.07.1943. Niemcy odkrywszy tajną linię telefoniczną łączącą Turbacz z Kowańcem kierują na schronisko oddziały pacyfikacyjne. Na Hali Długiej ginie wtedy Albina Białoń, która zdołała ostrzec partyzantów ( w miejscu jej śmierci stoi krzyż ).
Patryzanci po tym zdarzeniu przenieśli się z Turbacza na Polanę Stawieniec pod Kudłoniem. 24.09.1944. w należącym do Ochotnicy osiedlu Skałka ma miejsce uroczysta przysięga 1psp AK, który liczył wówczas 1389 żołnierzy. 25.09.1944. to niemiecka obława na Lubaniu, m.in. z udziałem artylerii rozlokowanej w rejonie Przeł.Krośnickiej. Ginie wtedy dwóch partyzantów: Aleksander Krystyniak "Szarotka" i Ignacy Gorczewski "Brzoza" ( pochowani w pobliżu bazy na Lubaniu ), obsługę schroniska ściągnięto do Czorsztyna, a obiekt spalono. 18. - 20.10.1944. to tzw. Bitwa Ochotnicka, stanowiąca pierwszy poważny chrzest bojowy lV. i części l.batalionu 1psp. Biorą w niej też udział partyzanci radzieccy ze zgrupowania mjr. Zołotara, który lądował 29.09. wraz z 11 ludźmi na Jaworzynie Kamienickiej, a później miał bazę w Młynnem. Szybko to zgrupowanie rozrosło się do 700 partyzantów. Powracając do bitwy, to zginął w niej 1 partyzant 1psp - "Piwonia", 2 było rannych, 5 rannych wzięto do niewoli.
Późną jesienią 1944 na Starych Wierchach przebywa oddział "Limba" 12pp AK. 10.01.1945. ma tu miejsce obława, podczas której Niemcy spalili i tak już zdewastowane schronisko. Partyzanci wycofali się bez strat. Również w listopadzie 1944 r. Zołotar organizuje wypad na niemieckie placówki w Czorsztynie, a akowcy z 1psp toczą zaciekłe potyczki w rejonie Białe - Przysłop z siłami niemieckimi wspieranymi przez czołgi i lotnictwo.
18.12.1944. na Pańskiej Przehybce ( przełęcz z polaną w grzbiecie Kiczora - Borsuczyny ) rozbija się amerykański bombowiec "Liberator", 9 członków załogi ratują partyzanci 1psp ( 8 ) i radzieccy ( 1 ). Dziś na miejscu katastrofy stoi pomnik, a prowadzi do niego specjalny szlak dojściowy ( ścieżka dydaktyczna ) z Ochotnicy Górnej - Jaszcze.
23.12. ma miejsce "krwawa wigilia" w Ochotnicy - krwawa pacyfikacja z udziałem dużych sił wojska i SS z Krościenka i Szczawnicy. Zamordowano wówczas 56 osób, a ślady pacyfikacji można znaleźć m.in. przy niebieskim szlaku w Młynnem. Wydarzenie to upaniętnia pomnik w Ochotnicy Dolnej. 13.01.1945. ma miejsce ostatnia regularna bitwa w okolicy, w Szczawie, zakończona sukcesem partyzantów.
Do wyzwolenia obszaru, na przełomie drugiej i trzeciej dekady stycznia 1945 r. mają miejsce utarczki z wycofującymi się Niemcami, z udziałem partyzantów 1psp AK, oddziałów partyzantki radzieckiej i przybyłym tu oddziałem AL im. Waryńskiego.
Pod koniec 1944 i na początku 1945 roku na północnych i zachodnich obrzeżach pasma działa oddział AL "Za Wolność Ojczyzny", który dokonuje głównie akcji skierowanych przeciw transportom kolejowym. Walki te stanowią ostatni akord działań partyzanckich na tym terenie w czasie Drugiej Wojny Światowej. Później działa tu silne podziemie antykomunistyczne, ale to zupełnie inna historia.
W 1940 r. mają miejsce spotkania Komendanta Obwodu AK Nowy Sącz kpt. Wacława Szyćko "Wiktora" z komendantami placówek w Mszanie Dolnej ( ppor. Jan Stachura "Adam" ) i Kamienicy ( por. Wacław Szczypka "Lech" ). Wtedy też zaczynają się tworzyć grupy konspiracyjne w Ochotnicy, zwanej z czasem "Wolną Republiką Partyzancką". Do 1941 r. działa w Nowym Targu inspektorat ZWZ. W tym samym czasie w wioskach położonych u południowych podnóży pasma i na całym Podhalu działa "Konfederacja Tatrzańska", rozbita z początkiem 1942 r.
W celu rozpracowania rozpoczynających działalność w Gorcach grup AK Niemcy wysyłają tu dwóch swych agentów - Benala i Kruszewskiego. Po zdemaskowaniu zostają oni rozstrzelani przez oddział Józefa Kurasia "Orła" na Polanie Gabrowej. Sterroryzowany mieszkaniec Waksmundu, Jan Czubiak, wskazał na Kurasia jako na wykonawcę wyroku na agentach. W akcie zemsty 29.06.1943. oddział Niemców morduje rodzinę "Orła" i pali jego gospodarstwo. 17.07.1943. Niemcy odkrywszy tajną linię telefoniczną łączącą Turbacz z Kowańcem kierują na schronisko oddziały pacyfikacyjne. Na Hali Długiej ginie wtedy Albina Białoń, która zdołała ostrzec partyzantów ( w miejscu jej śmierci stoi krzyż ).
Patryzanci po tym zdarzeniu przenieśli się z Turbacza na Polanę Stawieniec pod Kudłoniem. 24.09.1944. w należącym do Ochotnicy osiedlu Skałka ma miejsce uroczysta przysięga 1psp AK, który liczył wówczas 1389 żołnierzy. 25.09.1944. to niemiecka obława na Lubaniu, m.in. z udziałem artylerii rozlokowanej w rejonie Przeł.Krośnickiej. Ginie wtedy dwóch partyzantów: Aleksander Krystyniak "Szarotka" i Ignacy Gorczewski "Brzoza" ( pochowani w pobliżu bazy na Lubaniu ), obsługę schroniska ściągnięto do Czorsztyna, a obiekt spalono. 18. - 20.10.1944. to tzw. Bitwa Ochotnicka, stanowiąca pierwszy poważny chrzest bojowy lV. i części l.batalionu 1psp. Biorą w niej też udział partyzanci radzieccy ze zgrupowania mjr. Zołotara, który lądował 29.09. wraz z 11 ludźmi na Jaworzynie Kamienickiej, a później miał bazę w Młynnem. Szybko to zgrupowanie rozrosło się do 700 partyzantów. Powracając do bitwy, to zginął w niej 1 partyzant 1psp - "Piwonia", 2 było rannych, 5 rannych wzięto do niewoli.
Późną jesienią 1944 na Starych Wierchach przebywa oddział "Limba" 12pp AK. 10.01.1945. ma tu miejsce obława, podczas której Niemcy spalili i tak już zdewastowane schronisko. Partyzanci wycofali się bez strat. Również w listopadzie 1944 r. Zołotar organizuje wypad na niemieckie placówki w Czorsztynie, a akowcy z 1psp toczą zaciekłe potyczki w rejonie Białe - Przysłop z siłami niemieckimi wspieranymi przez czołgi i lotnictwo.
18.12.1944. na Pańskiej Przehybce ( przełęcz z polaną w grzbiecie Kiczora - Borsuczyny ) rozbija się amerykański bombowiec "Liberator", 9 członków załogi ratują partyzanci 1psp ( 8 ) i radzieccy ( 1 ). Dziś na miejscu katastrofy stoi pomnik, a prowadzi do niego specjalny szlak dojściowy ( ścieżka dydaktyczna ) z Ochotnicy Górnej - Jaszcze.
23.12. ma miejsce "krwawa wigilia" w Ochotnicy - krwawa pacyfikacja z udziałem dużych sił wojska i SS z Krościenka i Szczawnicy. Zamordowano wówczas 56 osób, a ślady pacyfikacji można znaleźć m.in. przy niebieskim szlaku w Młynnem. Wydarzenie to upaniętnia pomnik w Ochotnicy Dolnej. 13.01.1945. ma miejsce ostatnia regularna bitwa w okolicy, w Szczawie, zakończona sukcesem partyzantów.
Do wyzwolenia obszaru, na przełomie drugiej i trzeciej dekady stycznia 1945 r. mają miejsce utarczki z wycofującymi się Niemcami, z udziałem partyzantów 1psp AK, oddziałów partyzantki radzieckiej i przybyłym tu oddziałem AL im. Waryńskiego.
Pod koniec 1944 i na początku 1945 roku na północnych i zachodnich obrzeżach pasma działa oddział AL "Za Wolność Ojczyzny", który dokonuje głównie akcji skierowanych przeciw transportom kolejowym. Walki te stanowią ostatni akord działań partyzanckich na tym terenie w czasie Drugiej Wojny Światowej. Później działa tu silne podziemie antykomunistyczne, ale to zupełnie inna historia.
Z materiałów:
( - ) por. "Partyzant" ( Piotr Sadowski )
Oddział Partyzancki SKPG "Kurs 1995 - 1997"
Kraków 1997
( - ) por. "Partyzant" ( Piotr Sadowski )
Oddział Partyzancki SKPG "Kurs 1995 - 1997"
Kraków 1997
Źródło: http://rzeznicy.republika.pl/index.html
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz