Charakterystyka Podhala

Zachód słońca w okolicach Gliczanowa Górnego

Podhale – region kulturowy w południowej Polsce u północnego podnóża Tatr, w dorzeczu górnego Dunajca z wyłączeniem obszarów leżących na prawym brzegu Białki i prawym brzegu Dunajca, poniżej ujścia Białki. Podhale zajmuje środkową część Kotliny Podhala, na południu wkracza w Tatry.

Położenie 

Północną granice Podhala stanowią Gorce. W krajobrazie Podhala występują rozległe torfowiska i stożki napływowe.

Południową część Podhala nazywa się czasem "Skalnym Podhalem" – obejmuje ono obszar od Brzegów i Bukowiny po Zakopane, Kościelisko i Witów.[potrzebne źródło]

Największe miejscowości: Nowy Targ (historyczna stolica Podhala), Czarny Dunajec, Ludźmierz, Zakopane, Biały Dunajec, Szaflary, Białka Tatrzańska, Bukowina Tatrzańska, Poronin, Podczerwone, Chochołów, Witów, Koniówka i inne.

Gminy Podhala:

    * gmina Biały Dunajec
    * gmina Bukowina Tatrzańska
    * gmina Czarny Dunajec
    * gmina Kościelisko
    * Nowy Targ
    * gmina Poronin
    * gmina Raba Wyżna
    * gmina Szaflary
    * gmina Spytkowice
    * Zakopane

Wysokości bezwzględne tej krainy wahają się od 600 do 900 m n.p.m. Zimy są tutaj mroźne ze średnią temperaturą stycznia -6 °C i częstymi zamgleniami, lata natomiast – stosunkowo ciepłe (ze średnią temperaturą lipca 16 °C) i suche.


Kultura

Bogata kultura ludowa rozwinęła się wśród wolnej od dawna od powinności pańszczyźnianych ludności góralskiej. Podobnie jak w przypadku ludności kurpiowskiej i łowickiej, miało to związek z jej znaczną swobodą.

Kolonizacja

Zapisy o początkach osadnictwa historycznego sięgają początku XIII w. Znany jest transumpt z 1251 przywileju księcia Henryka Brodatego z 1234, który zezwala Teodorowi Gryficie, wojewodzie krakowskiemu, osiedlać kolonistów niemieckich "in silva circa fluvios Ostrowsko, Dunaiecz et Dunaiecz niger, Rogoźnik, Lipietnicza, Słona, Ratainicha, Nedelsc, Stradoma, quantum est de sylva ipsius, dantes eciam sil his pactis et his condicionibus uti, quibus Theutonici Sleser ses in sylvis locati utuntur"[1]. tj. książę zezwala, na osadzanie osadników niemieckich (teutońskich Ślązaków) w lasach położonych koło rzek Ostrowsko, Dunajec i Czarny Dunajec, Rogoźnik prawoboczny dopływ Czarnego Dunajca, Lepietnica (lewoboczny dopływ Czarnego Dunajca) oraz Słona, Ratajnica, Niedzielsko i Stradomka na Beskidzie[2][3][4].


Słynne postaci z historii Podhala

    * Klimek Bachleda
    * Tytus Chałubiński
    * Stanisław Dziwisz
    * Andrzej Galica
    * Seweryn Goszczyński
    * Władysław Hasior
    * Mieczysław Karłowicz
    * Jan Krzeptowski (Sabała)
    * Piotr Kułach
    * Wojciech Kułach
    * Józef Kuraś
    * Józef Maciasz
    * Kornel Makuszyński
    * Stanisław Marusarz
    * Helena Marusarzówna
    * Władysław Orkan
    * Jan Gwalbert Pawlikowski
    * Kazimierz Przerwa-Tetmajer
    * Antoni Rząsa
    * Józef Stolarczyk
    * Augustyn Suski
    * Karol Szymanowski
    * Józef Tischner
    * Stanisław Witkiewicz
    * Mariusz Zaruski


Przypisy

# ↑ Kodeks Dyplomatyczny Małopolski, I 21
# ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. t. IX. 684. WAiF. 1975-1977, Urkunden und erzählende Quellen zur deutschen Ostsiedlung im Mittelalter. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1970. cz. 2. str. 316
# ↑ Karl Rudolf Kötzschke. Quellensammlung zur deutschen Geschichte. t. IX. 1902. str. 94, Lud. t. 25-29, Nakładem Towarzystwa Ludoznawczego, 1926. str. 20,
# ↑ Kazimierz Tymieniecki, Zygmunt Woj

GNU Licencja Wolnej Dokumentacji.