Góry Sanocko-Turczańskie – niewielkie pasmo górskie w Karpatach Wschodnich, przecięte granicą polsko-ukraińską.
Góry Sanocko-Turczańskie rozciągają się na powierzchni około 930 km² na północ od Bieszczadów, a na południe od Pogórza Przemyskiego, między dolinami środkowego Sanu i Stryja. Ich przedłużeniem za rzeką Stryj są Beskidy Brzeżne. Północną granicę stanowi umowna linia, przechodząca wzdłuż rzek Wiar, Łomna, Stupnica, Leszczawka, Lachówka i Tyrawski Potok, zachodnią – dolina Sanu. Czasami tereny położone na wschód i południe od doliny Wiaru (m.in. masyw Suchego Obycza) wlicza się jednak do Pogórza Przemyskiego (są różne wersje północnej granicy). Granica południowa bywa przeprowadzana rozmaicie, najczęściej poprowadzona jest północnymi stokami Otrytu, Korbani i Chryszczatej, chociaż czasami Otryt wliczany jest do Gór Sanocko-Turczańskich, a czasami Bieszczadów.
Najwyższym szczytem jest Magura Łomniańska (1024 m n.p.m.). Charakterystyczny dla tych gór jest tzw. układ rusztowy, czyli system równoległych pasm górskich, przedzielonych dolinami rzek lub potoków. Wysokość gór rośnie w kierunku południowo-wschodnim.
Główne pasma Gór Sanocko-Turczańskich to Chwaniów, Góry Słonne, Żuków i Wyżyna Wańkowej, Grupa Laworty (Dział, Pasmo Małego i Wiekiego Króla oraz sama Kamienna Laworta), masyw Ostrego, Jawor i Stożek, Hoszowskie Góry Rusztowe, masyw Jaworników, masyw Magury Łomniańskiej.
Toponimia nazwy
W średniowieczu góry te nazywane były Górami Sanockimi; ( w części obecnej Ukrainy Górami Samborskimi ) lub Górami Sarmackimi. W historiografii niemieckiej jako Sanoker Berge, lub Berge Saana oraz Samborer Berge
Zgodnie z historią Korneliusza Tacyta teren ten określano mianem Bastarnice Alpes, qui alias Carpathii montes na krańcach Hercynia Silva.
Etnografia
Góry sanockie były słabo zaludnione. Osadnicy ruscy i wołoscy jak świadczą dokumenty pisane wchodzą masowo na te tereny dopiero w XV wieku. Od średniowiecza góry były w całości własnością kilkunastu rodów szlacheckich. Najdawniejszymi rodami byli w tych górach Balowie, Herburtowie, Urbańscy, Karszniccy, Ossuchowscy, Truskolascy, Bobowcy, Strzeleccy, Krajewscy, Górscy, Laskowcy od Oświęcimów, Konarscy, Bukowscy z Nozdrca i Bukowego, Trzcińscy z Dynowa, Żurowscy z Rączyn, Nowosielscy z Wojtkowej, Chojnaccy ze Strwiążyka, Dydyńscy z Sielnicy, Łazowscy z Dydni, Tarnowieccy, Łaszewscy, Walewscy, Zarembowie, Pieniążkowie, Wiktorowie, Brześciańscy, Gniewoszowie, Łosiowie, Jordanowie, Kmitowie, Fredrowie, Krasiccy, Stadniccy, i Wisłoccy. Był to zakątek kraju bardzo ubogi, nie było fortun wystarczających ani na "szampana, ani na zamorskie wojaże" W górach karpackich tylko sanockie były okolicą szlachty gniazdowej, ale już góry samborskie należały do królewszczyzn. Kolonizacja na prawie magdeburskim kończyła się na sanockim i przemyskim podgórzu, na samym pograniczu wschodnim i północno-wschodnim sanockiego wsie zakładane były na prawie wołoskim. Występowały tu również liczne "żupy solne" z których Bojkowie rozwozili sól po całej Czerwonej-Rusi.
Wydarzenia
* Jak podaje latopis Ipatijewski, wiosną 1099 węgierski król Kalomon przekroczył północny łuk Karpat uderzając na księstwo halickie, gdzie w bitwie nad Wiarem doznał spektakularnej klęski. Jeszcze w XVI wieku pisarze węgierscy twierdzili, iż żadna klęska nie była większa od tej dla ich narodu. Według Jana Długosza w bitwie tej miało zginąć ponad 8000 Węgrów.
* W 1377 Ludwik król Węgierski i Polski, przeszedł z Węgier przez Góry sanockie kierując się na Ruś przeciwko wojskom litewskim.
* W roku 1941 przecinającą Góry linię Mołotowa rozbiły oddziały niemiecko-słowackie w ramach planu Barbarossa
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz